Những trào lưu điện ảnh từng xuất hiện trong quá khứ đã đóng góp vai trò quan trọng trong lịch sử của bộ môn nghệ thuật thứ 7. Có thể coi đó là những cột mốc định hình diện mạo của điện ảnh hiện đại. Vậy có những trào lưu điện ảnh nào đã từng xuất hiện? Chúng mang đến những sự đổi mới nào ? Filmmaking.vn sẽ liệt kê đầy đủ những trào lưu tạo nên bước ngoặt lớn trong việc làm phim.
- Những trào lưu điện ảnh đặc sắc trong lịch sử
Trào lưu điện ảnh là gì?
Trào lưu điện ảnh là một xu hướng làm phim được định hình trong một khoảng thời gian tại một địa điểm nhất định. Những bộ phim được sản xuất trong giai đoạn này phản ánh thời gian, con người, văn hóa, chuẩn mực xã hội và các sự kiện chính trị của địa điểm nơi nó xuất hiện. Các trào lưu này thường do những tâm huyết làm phim hoặc những nhà phê bình phim thúc đẩy, họ không chỉ nảy ra ý tưởng mà còn thảo luận và tạo ra lý thuyết để ứng dụng vào tác phẩm thực tế.
Trào lưu điện ảnh thường bắt đầu tại một quốc gia cụ thể, nhưng tầm ảnh hưởng của chúng có thể lan tỏa ra toàn cầu. Các bộ phim biểu tượng thường đại diện cho những trào lưu này, chúng là bản nhạc của thời đại, truyền đạt tâm hồn văn hóa và những vấn đề xã hội của thời kỳ đó. Chúng tạo nên những câu chuyện, hình ảnh, và ý nghĩa mà mọi người có thể cùng nhau thảo luận, thấu hiểu, và thúc đẩy sự suy ngẫm.
Tham khảo thêm: Lý Thuyết Dựng Phim Montage Xô Viết – Một Thời Huy Hoàng Của Điện Ảnh Liên Xô
11 trào lưu điện ảnh từng bùng nổ trong quá khứ
Lịch sử điện ảnh đã từng chứng kiến nhiều trào lưu điện ảnh quan trọng với những tác động to lớn lên văn hóa và xã hội. Dưới đây là một số trào lưu từng bùng nổ trong quá khứ:
1. Chủ nghĩa biểu hiện Đức (German Expressionism): 1910 – 1930
Trong giai đoạn từ năm 1910 đến 1930, nổi lên một phong cách nghệ thuật điện ảnh độc đáo, đầy tính biểu hiện ở Đức, được gọi là “Chủ nghĩa biểu hiện Đức” (German Expressionism). Thời kỳ này, nước Đức đã trải qua một loạt biến động lớn, bao gồm Thế chiến I và sự lên nắm quyền của Đức Quốc xã.
Các nhà làm phim và nghệ sĩ tại Đức đã sử dụng nghệ thuật điện ảnh để thể hiện sự mất cân bằng và áp lực trong cuộc sống, kết hợp với việc thể hiện tầm ảnh hưởng của hiện thực và tâm trạng cá nhân. Dù hạn chế về công nghệ khiến các bộ phim vẫn sử dụng hình ảnh đen trắng và thiết kế phi thực tế, nhưng trào lưu điện ảnh này đã tạo ra một thế giới điện ảnh đầy sức mạnh và tinh tế.
Những tác phẩm nổi bật của Chủ nghĩa biểu hiện Đức bao gồm “Nosferatu, a Symphony of Horror” của đạo diễn F.W. Murnau, “The Cabinet of Dr. Caligari” của Robert Wiene, “Metropolis” của Fritz Lang, và “M” cũng của Fritz Lang vơi tâm trạng u ám, bóng tối và ám ảnh của thời đại.
2. Chủ nghĩa Tân hiện thực Ý (Italian Neorealism): 1943-1952
Chủ nghĩa Tân hiện thực Ý là một phần quan trọng của lịch sử điện ảnh Ý trong bối cảnh sau khi Thế chiến thứ Hai kết thúc và chính quyền Benito Mussolini sụp đổ. Điều này đã tạo nên một tình hình kinh tế và xã hội khó khăn tại nước Ý.
Các nhà làm phim Ý đã dấn thân vào việc tạo ra những tác phẩm tập trung vào hiện thực cuộc sống, tâm hồn và hoàn cảnh kinh tế của người dân. Họ sử dụng người dân bình thường thay vì diễn viên chuyên nghiệp và đánh dấu những khía cạnh thực tế của cuộc sống, như nghèo đói, trộm cướp, và những niềm vui và nỗi buồn đơn giản.
Một số tác phẩm đáng chú ý bao gồm “Rome, Open City” của Roberto Rossellini, “The Bicycle Thieves” của Vittorio De Sica, “I Vitelloni” của Federico Fellini, “Umberto D.” của Vittorio De Sica và “La Terra Trema” của Luchino Visconti.
3. Làn sóng mới Nhật Bản (Japanese New Wave): 1950s-1970s
Làn sóng mới Nhật Bản (Japanese New Wave) là một trào lưu điện ảnh quan trọng và đầy sáng tạo, xuất hiện trong giai đoạn 1950s-1970s sau Thế chiến thứ Hai. Trong giai đoạn này, điện ảnh Nhật Bản đã trải qua một sự phát triển mạnh mẽ với các thể loại phim truyền thống như phim samurai và tình cảm melodrama. Đặc biệt, các phim khoa học viễn tưởng Nhật Bản đã trở thành nguồn cảm hứng quan trọng cho điện ảnh toàn cầu.
Tuy nhiên, trào lưu Làn sóng mới Nhật Bản ra đời khi một số nhà làm phim cảm thấy bức bối với những đề tài chính thống và mong muốn thể hiện sự gai góc và trần trụi của cuộc sống. Họ bắt đầu tạo ra các bộ phim đột phá, sử dụng nhạc jazz làm nhạc nền và đánh đập các khung giờ chuyển đổi về mặt thời gian và không gian.
Một số phim đáng chú ý của trào lưu Làn sóng mới Nhật Bản bao gồm “Branded to Kill” của Seijun Suzuki, “Intentions Of Murder” của Shohei Imamura, “The Face of Another” của Hiroshi Teshigahara và nhiều tác phẩm khác.
4. Làn sóng mới Pháp (French New Wave) – 1950s
Trong những năm 1950, sự rập khuôn của điện ảnh chính thống Pháp đã làm cho nhiều người cảm thấy mệt mỏi. Họ quyết định ủng hộ tinh thần biểu tượng và thử nghiệm, khám phá cách tiếp cận mới cho các vấn đề xã hội và biến động chính trị. Kết quả là sự ra đời của trào lưu điện ảnh Làn sóng mới Pháp, một trong những trào lưu quan trọng nhất trong lịch sử điện ảnh.
Làn sóng mới Pháp thể hiện sự sáng tạo thông qua việc sử dụng các cú máy tracking, lia nhanh hoặc cầm tay, và các bộ phim có kinh phí thấp, tạo cảm giác giống như phim tài liệu. Đặc biệt, đoạn cắt nhảy (jump-cut) đã trở thành một sáng tạo nổi bật, tăng tốc độ tiết tấu của phim mà vẫn giữ được tính logic về thời gian.
Các tác phẩm đáng chú ý của Làn sóng mới Pháp bao gồm “The 400 Blows” của François Truffaut, “Breathless” của Jean-Luc Godard, “Jules and Jim” của François Truffaut, “Le beau Serge” của Claude Chabrol, “Sign of Leo” của Eric Rohmer và “Paris Belongs to Us” của Jacques Rivette.
5. Hollywood mới/ Làn sóng mới Mỹ (New Hollywood): 1960s-1980s
Thập kỷ 1960 là thời kỳ đánh dấu sự chậm lại của điện ảnh Mỹ với một loạt vấn đề chính trị và xã hội nặng nề. Đồng thời, sự biến đổi xã hội đã thay đổi sở thích của khán giả, họ ưa chuộng các series truyền hình dài tập với nhiều chủ đề đa dạng hơn là các bộ phim theo công thức cũ.
Các hãng phim lớn bắt đầu đầu tư vào các nhà làm phim trẻ trung, sáng tạo và đầy hoài bão. Kết quả là sự ra đời của Hollywood mới, một trào lưu điện ảnh là nơi các bộ phim trở nên đa dạng, sâu sắc hơn và không ngần ngại tiếp cận các vấn đề nhạy cảm như tình dục, ma túy và bạo lực.
Những tác phẩm đáng chú ý như “Taxi Driver,” “Dog Day Afternoon,” “Easy Rider,” “The Graduate,” “Bonnie and Clyde,” “Midnight Cowboy,” “Two-Lane Blacktop,” “Badlands,” “The Deer Hunter,” “The Killing of a Chinese Bookie,” và “The Conversation” đã thể hiện sự đa dạng và đột phá trong thể loại và chủ đề của điện ảnh Mỹ trong thập kỷ này.
6. Làn sóng mới Hồng Kông (Hong Kong New Wave): 1970s-2000s
Thập niên 1980 là giai đoạn nhận thức văn hóa và lịch sử của Hồng Kông khác biệt hoàn toàn so với Trung Quốc, thúc đẩy những đạo diễn từ Hồng Kông đi học ở châu Âu, quyết tâm tạo ra những tác phẩm điện ảnh riêng, sử dụng tiếng Quảng Đông thay vì Quan Thoại phổ biến tại địa phương. Lấy cảm hứng từ điện ảnh Ý và Pháp, phim của Làn sóng mới Hồng Kông không tập trung vào kịch tính của kịch bản mà thay vào đó chú trọng vào cảm xúc của nhân vật.
Những bộ phim trong trào lưu điện ảnh này sử dụng bối cảnh thực tế và thể hiện sâu sắc các thông điệp xã hội. Công nghệ tiên tiến như âm thanh đồng bộ và phương pháp dựng phim hiện đại được áp dụng rộng rãi trong các tác phẩm của phong trào này. Một số tác phẩm nổi bật bao gồm “Boat People” của Hứa An Hoa, “Days of Being Wild” của Vương Gia Vệ, “A Better Tomorrow” của Ngô Vũ Sâm và “The Butterfly Murders” của Từ Khắc.
7. Trào lưu ngầm No Wave (No Wave): 1976-1985
Trào lưu ngầm No Wave là thể loại âm nhạc và nghệ thuật ngầm, được sáng tạo bởi một nhóm thanh niên sống ở khu Lower East Side, New York. Dự án thường có kinh phí thấp và sự sáng tạo và sáng tạo của các đạo diễn là yếu tố tiên quyết. Họ tập trung vào tâm trạng của nhân vật và cấu trúc của bộ phim, bỏ qua hoàn toàn những yếu tố hỗ trợ truyền thống.
Trào lưu No Wave thường là những bộ phim được quay bằng phim Super 8 hoặc phim 16mm. Các câu chuyện thường xoay quanh các chủ đề gây tranh cãi, nhạy cảm và ít được nhắc đến trong xã hội. No Wave đóng góp một phần quan trọng vào sự phát triển của điện ảnh độc lập ở Mỹ và thúc đẩy cuộc thảo luận về những chủ đề nhạy cảm hơn. Một số tác phẩm đáng chú ý trong trào lưu này bao gồm “Rome ’78” của James Nares, “Subway Riders” của Amos Poe và “Stranger Than Paradise” của Jim Jarmusch.
8. Trào lưu phim Pháp (Cinema du look): 1980 – 1990
Thập kỷ 1980 đánh dấu sự thay đổi mạnh mẽ trong văn hóa đại chúng, khi trò chơi điện tử, thời trang, quảng cáo và âm nhạc trở thành những yếu tố quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của người Pháp. Điều này đặt điện ảnh vào một cuộc cạnh tranh gay gắt với các loại hình giải trí khác và trào lưu Cinema du look ra đời với hy vọng mang đến sự đổi mới.
Cinema du look tập trung vào phong cách hơn là tái hiện sự thật, khám phá chủ đề hơn là kể chuyện. Những nhân vật chính thường là những người trẻ tuổi biểu tượng cho một thế hệ bị bỏ rơi ở Pháp.
Chủ đề chung của trào lưu điện ảnh này là những mối tình trớ trêu, sự liên kết của người trẻ với nhóm bạn ngoài xã hội hơn là gia đình, sự hoài nghi đối với cảnh sát và pháp luật, cũng như sự pha trộn giữa văn hóa chính thống và văn hóa ngầm. Một số tác phẩm nổi bật bao gồm “Betty Blue” của Jean-Jacques Beineix, “Les Amants du Pont-Neuf” của Leos Carax, “Leon: The Professional” và “La Femme Nikita” của Luc Besson.
9. Làn sóng mới Hàn Quốc (South Korean New Wave): 1980s – hiện nay
Làn sóng mới Hàn Quốc (South Korean New Wave) bắt đầu vào những năm 1980 và vẫn tiếp tục đối mặt với sự thành công và phát triển trong thế kỷ 21. Làn sóng này nổi bật với các bộ phim không chỉ lấy cảm hứng từ điện ảnh phương Tây và trào lưu Làn sóng mới Nhật Bản mà còn sử dụng yếu tố Pansori, một hình thức nghệ thuật kể chuyện truyền thống của Hàn Quốc. Điều này đã tạo nên những tác phẩm độc đáo và sâu sắc, có thể thách thức những định kiến và giới hạn của thể loại.
Một số phim nổi bật của điện ảnh Hàn Quốc bao gồm “Oldboy” của Park Chan-wook, “Memories of Murder” của Bong Joon-ho, “A Tale of Two Sisters” của Kim Jee-woon, “Mother” của Bong Joon-ho, và nhiều tác phẩm khác.
10. Điện ảnh Mexico Mới (Nuevo Cine Mexicano): 1990s-2010s
Trào lưu Điện ảnh Mexico Mới (Nuevo Cine Mexicano) xuất hiện vào những năm 1990 với mục tiêu thoát khỏi Narcoculture, một dạng văn hóa liên quan đến băng đảng ma túy ở Mexico. Trào lưu này đã mang đến một sự tươi mới cho điện ảnh Mexico và được kết hợp giữa sự ảnh hưởng từ điện ảnh Mỹ và châu Âu.
Những bộ phim trong giai đoạn này thường tập trung vào việc thể hiện bản sắc văn hóa và truyền thống của Mexico, cùng với các xung đột chính trị trong nước. Sự tập trung vào cảm xúc chân thực và cuộc sống hàng ngày của con người đã giúp họ thể hiện tính văn hóa đa dạng của đất nước, đồng thời đưa ra những ẩn dụ về chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa lãng mạn.
Một số tác phẩm đáng chú ý trong Điện ảnh Mexico Mới bao gồm “Amores Perros” của Alejandro Gonzalez Inarritu, “Y Tu Mama Tambien” của Alfonso Cuaron, “The Devil’s Backbone” của Guillermo del Toro và “Biutiful” của Alejandro Gonzalez Inarritu.
11. Tuyên ngôn Dogme 95 (Dogme 95): 1995-2005
Tuyên ngôn Dogme 95 (Dogme 95) là phong trào điện ảnh đặc biệt được sáng lập bởi hai đạo diễn người Đan Mạch, Lars von Trier và Thomas Vinterberg. Tuyên ngôn này lấy cảm hứng từ bài báo của đạo diễn Pháp François Truffaut năm 1954. Những quy định đáng chú ý của tuyên ngôn này là:
- Quay phim trên bản phim nhựa 35mm, tạo ra cảm giác tự nhiên và chân thực trong các bộ phim
- Nhà làm phim buộc phải sử dụng máy quay cầm tay và quay tại các bối cảnh thực tế mà không được hỗ trợ bởi âm thanh, ánh sáng hoặc đạo cụ phụ
- Đặt sự tập trung vào giá trị của câu chuyện và diễn xuất của diễn viên, đồng thời trao quyền sáng tạo tự do cho đạo diễn
- Không tiết lộ tên đạo diễn trong các bộ phim
Một số tác phẩm đáng chú ý của phong trào này bao gồm “The Celebration” của Thomas Vinterberg, “The Idiots” của Lars von Trier, “The King Is Alive” của Kristian Levring, và “Julien Donkey-Boy” của Harmony Korine.
Tham khảo thêm: Các Vị Trí Trong Đoàn Làm Phim Bao Gồm Những Ai?
11 trào lưu điện ảnh trên kể từ khi xuất hiện đã đóng góp một phần không nhỏ vào việc định hình bộ môn nghệ thuật thứ 7 trên khắp thế giới. Chúng phản ánh tình hình chính trị, xã hội của thời đại cùng với những mong muốn, hy vọng của con người. Chính những trào lưu này cũng mang đến sự đa dạng và sáng tạo cho nghệ thuật điện ảnh.
